Уhун - туску туhугар уйгу - быйац ыһыах ыhар дьоhун кэммит долгуйа ууннэ

Бэс ыйын 17 күнүгэр Хамаҕаттабыт нэһилиэгин Ыһыаҕын ыстыбыт.

“Сырдаата, сылыйда, сайыҥҥы күн тыкта” эҕэрдэ концеры быйыл «Ретро-Данс» бальнай үҥкүү народнай коллектива «Алгыс» үҥкүүнэн уратытык дьону турукка киллэрэн арыйдылар. Сахалыы тойугу дьиэрэтэн ыллаатылар Любовь Иванова, былырыыҥҥыттан дьарыктанар Людмила Петрова, Ульяна Иванова. Хохуоралаах тыллаах хоҥкунас тыастаах хомуска сахалыы матыыбы дьүһүйдэ – Мария Тимофеева. «Түһүлгэ» фольклорнай бөлөх кыргыттара норуот ырыатынан, чабырҕаҕынан үөрэ-көтө эҕэрдэлээтилэр. Олох мөкү өрүттэрин күлэр, киһи куһаҕан кэмэлдьитин уот харахха этэр сытыы тыллаах чабырҕаҕы чаҕаарыттылар, «Чаҕыл» бөлөх оҕолоро. Кэнчээри ыччаттарбыт сэргэстэһэ киирэн «Дьиэрэҥкэй» үҥкүүнү бэлэхтээтилэр. Бэйэтин саҥа «Дьөһөгөйүм оҕото» дэгэрэҥ тэтимнээх ырыатынан эҕэрдэлээтэ Любовь Иванова. Кэнсиэри үөрүүлээхтик түмүктээтилэр биһиги эйэҕэс, иистэнньэҥ эбээлэрбит «Күбэй» түмсүү.

Концерпытын киэргэппит кыттыылаахтарга махтал маанытын, бастыҥын аныыбыт!

• „Түһүлгэ күөн күрэһэ“ Быйылгы ыһыахха сүрүн болҕомтону түөлбэҕэ олорор маастардар, иистэнньэҥнэр, уран тарбахтаахтар быыстапкаларын тэрийиигэ болҕомто уурулунна. Түөлбэ салайааччылара уонна активтара анаммыт миэстэлэригэр олохтоох уран тарбаахтаахтар быыстапкаларын киһи сэргиир гына киэргэтэн симээн туруордулар. Ол курдук «Кытыл» түөлбэттэн Жиркова Н.Н., Аманатова М.Н., Сивцев П.Н., «Сайдам» түөлбэттэн уопсайа 15 киһи, «Үрдэл» түөлбэттэн 10 киһи, «Арыы Тиит» түөлбэттэн Николаева Н.А., Кондакова М.Д., Сунтарова Т.И. уо.д.а. тарбахтарыгар талааннах иистэнэр, уһанар дьон бииртэн биир кэрэ көстүүлээх оҥоһуктарын сөҕө-махтайа көрдүбүт-иһиттибит. Уопсай түмүккэ элбэх оҥоһугу мунньан туруорбут уонна түһүлгэлэрин симээн киэргэппит түөлбэ сыаналанна: Бастакы миэстэ «Сайдам» түөлбэ, (салайааччы Ушницкая Л.Д.), иккис миэстэ «Кытыл» түөлбэ, (салайааччы Аманатова М.Н.), үһүс миэстэ «Үрдэл» түөлбэ, (салайааччы Семенова К.Е.). Анал бирииһинэн «Хардыы» түөлбэ (салайааччы Местникова С.Д.)уонна «Арыы Тиит» түөлбэ (салайааччыта Афанасьева В.М.)наҕараадаланнылар. Биһирэммит түөлбэлэр «Көмүлүөк» сахалыы иһит-хомуос студияттан харчынан сертификатынан, тэрийэр хамыһыйа грамотатынан уонна кыттыыларын иһин туоһу суругунан наҕараадаланнылар.

• «Хамаҕатта нэһилиэгин Ыһыахтарын историята» хаартысканан дьүһүйүү куонкурус. Быйыл ыһыахпытыгар биир ураты күрэҕинэн «Хамаҕатта нэһилиэгин Ыһыахтарын историята» хаартысканан дьүһүйүү куонкурус буолан ааста. Бу куонкуруспут олохтоох «Саҥа саҕахтар» хаһыаппыт редактора Винокурова Мария Григорьевна көҕүлээһининэн ыытылынна.

Конкурус сыала-соруга:

- Үйэлээх үгэспитин сөргүтэн, оччотооҕу Ыһыахтары хаартысканан кэпсээһин;

- Хаартыскаҕа түһэриинэн дьарыктанар биир дойдулаахтарбытын дьоҥҥо - сэргэҕэ билиһиннэрии.

Сүрүн ирдэбилэ

- Хаартыскалар 1990 сылга дылы ыытыллыбыт Хамаҕатта Ыһыахтарын кэпсиэхтээхтэр;

- Хаартыскалар Ыһыах интэриэһинэй түгэннэрин кэрэһэлиэхтээхтэр;

- Хаартыска чуолкайдык түһэриллибитэ ирдэнэр.

Дьүһүйүү куонкуруска уопсайа 37 хаартыска быыстапкаҕа турда. Манна түөлбэ аайыттан көхтөөх кыттыыны ыллылар. Ол курдук, «Кытыл» түөлбэттэн Кривошапкина З.И., Охлопкова М.Е., Жиркова М.А., Винокурова М.Г., «Сайдам» түөлбэттэн Ушницкая Л.Д., «Хардыы» түөлбэттэн Сивцева А.М., Оконешников И.С. архыыбыттан оҕолоро, Бурнашева Т.И., Афанасьевтар дьиэ кэргэн, «Үрдэл» түөлбэттэн Никитина Р.Н., Индеева Н.В., «Арыы-Тиит» түөлбэттэн Емельянова О.П. уонна түөлбэ салайааччыта Афанасьева В.М. Хаартыска быыстапкатын дьүүллүүр сүбэтинэн Винокурова М.Г.- конкурус көҕүлээччитэ, Парникова Ю.Ю.- ХСФЛ дириэктэри иитэр-үөрэтэр үлэҕэ солбуйааччы, Уодай Т.Р.- «Түһүлгэ» с.к. художник-оформителэ үлэлээтилэр уонна балаһыанньаны тутуһан маннык түмүгү таһаарда: Бастакы миэстэни «Хардыы» түөлбэ олохтооҕо Бурнашева Т.И. ылла. Кини туруорбут хаартыскалара Сэрии иннинээҕи уонна 1944-45 сыллардааҕы ыһыахтар историяларын кэпсииллэр. И.В.Винокуров Хамаҕатта ыһыаҕар ыалдьыттаан ааспытын кэрэһэлиир хаартыска көрөөччү улахан болҕомтотун тарта. Иккис миэстэни «Хардыы» түөлбэ олохтооҕо Оконешников И.С. архыыбыттан оҕолоро аҕалан туруорбут хаартыскалара ылла. Үһүс миэстэни «Кытыл» түөлбэ олохтооҕо Жиркова М.А. ылла. Уонна бары бу куонкуруска көхтөөх кыттыыны ылбыт дьоммутугар биһирэбил бириистэр уонна туоһу суруктар туттарыллыннылар. Конкурус түмүгэр өр сылларга Хамаҕатта нэһилиэгэр сэбиэт бэрэсэдээтэлинэн үлэлээбит, нэһилиэк историятын үөрэтиини аан бастаан саҕалаабыт Данилов Данил Гаврильевич быйыл төрөөбүтэ 100 сылынан оҕолоро уонна сиэннэрэ туруорбут анал бириистэрин - өҥнөөх принтеринэн саамай элбэх хаартысканы туруорбут «Хардыы» түөлбэ олохтоохторугар, салайааччы Местникова С.Д. туттардылар.

Хамаҕаттабыт нэһилиэгин Ыһыахтарын историятын кэпсиир хаартысканан дьүһүйүү конкуруска кыттыыны ылбыт дьоммутугар, бу күрэх идеятын угааччы Винокурова Мария Григорьевнаҕа уонна анал бирииһи туруорбут Данилов Данил Гаврильевич оҕолоругар уонна сиэннэригэр тэрийэр хамыһыйа аатыттан улахан махталбытын тириэрдэбит.

• «Айылҕаттан Алгыс ылан» үгэс быһыытынан фольклор жанырдарыгар күрэх ыытыллыбыта. Халлаан куйааһыттан 14 киһи суруттарбытыттан 9 киһи кытынна. Ол курдук, саамай кырачаан кыттааччыбыт Кутукова Алина олоҥхо аахта, Федорова Анита үгэ, чабырҕах ааҕыытыгар соҕотох кытынна («Үрдэл” түөлбэ). Хомуска - Харитонова Лара “Кытыл” түөлбэттэн, Захарова Күннэй “Арыы Тиит” түөлбэттэн. Кыргыттар олус бэккэ оонньоотулар. Норуот уонна дэгэрэҥ ырыаҕа: Диана Кычкина «Уол оҕото» (“Арыы Тиит” түөлбэ), Анисия Дорофеева “Хотун кыыс” (“Сайдам” түөлбэ), Матрена Полищикова “Салама тойуга” (“Үрдэл” түөлбэ). Аҕа саастаахтарбыт кэрэхсэллээхтик кыттаннар үтүө холобур буоллулар Лазарева Вера Дмитриевна “Хоргуппут кыыс ырыата” (“Кытыл” түөлбэ), Иванов Давид Степанович «Үчүгэйиэн алааспар» (“Сайдам” түөлбэ). Күрэххэ кыттан ыһыахпытын ситэрэн, киэргэппит дьоммут, айылҕа маанылаабытын салҕаан өбүгэҕит утумун быспакка үтүө дьоҕургутун сайыннарыҥ диэн баҕа санаабытын тиэрдэбит. Эһиилги дьылга кэккэҕит кэҥээн үүнэн-сайдан кэлэргитин эрэнэ күүтэбит.

• Быйылгы уһун туску туһугар уйгу-быйаҥ ыһыахпытыгар “Омоҕой оһуохайа, Эллэй эһиэхэйэ” түөлбэлэр икки ардыларыгар оһуохай күрэҕэр быйыл 5 киһи таһымнаахтык кытынна.

Бастакы миэстэни ылла Диана Кычкина 19 саастаах, иккс миэстэни Андреева Сардаана, үһүс миэстэни Екатерина Заболоцкая, биһирэбил бирииһи Виктория Осетрова, аҕа саастаахтарга Лазарева Вера Дмитриевна бастаата.

• Ыһыах илин - кэлин түсүһэр илии - атах оонньуулара (хапсаҕай,мас тардыһыыта, оскуола иннинээҕи саастаах оҕолорго сүүрүү - кыыс, уол)

Мас тардыһыытыгар 80 кг Нам улууһуттан бастакы маастар Степанов П.П.төрөөбүтэ 75 сылынан оҕолоро анабыл бириис туруордулар

• «Элэс Боотур» уолан дьоҥҥо бастыыр иһин 5 көрүҥҥэ аһаҕас күрэххэ 5 уол кыттыыны ыллылар.Тыҥааһыннаах киирсии кэнниттэн бастакы миэстэни оҕо эрдэҕиттэн спордунан утумнаахтык дьарыктанар, Хамаҕатталар уолбут, Сергей Гоголев ылла уонна илии циркулярнай эрбиитинэн наҕараадаланна.

• „Саха төрүт ыала“ түөлбэлэр икки ардыларыгар ыытыллыбыт көрүү - куонкуруска Хамаҕаттабыт нэһилиэгин үтүө - мааны ыаллара „Далбар Хотун“ улуустааҕы куонкурус кыайыылаахтара, республикатааҕы „Далбар Хотун“ куонкурус кыттыылаахтара Степан Давидович, Людмила Егоровна Ивановтар, Хаҥалас улууһун Булгунньахтааҕыттан ыалдьыттыы кэлэ сылдьар аҕалаах ийэлэрэ Давид Степанович, Полина Саввична Ивановтар оҕолорунаан, сиэннэринээн кыттыыны ылан кыайыылааҕынан таҕыстылар, ыһыах бириистринэн наҕараадаланнылар.

• Быйылгы ыһыахпыт биир сонун күрэҕинэн Сайылык күннээҕи түбүгэ» хамаанданан күрэхтэһии, Самовар өрүүтүгэр күрэх ыытыллыылара буолла.

«Сайылык күннээҕи» түбүктэрэ күрэххэ үс түөлбэ олохтоохторо түөртүү киһилээх команда туруоран кытыннылар. Ол курдук, 1 миэстэни - “Сайдам“ түөлбэ (сал. Ушницкая Л.Д.) Кытыннылар Валерий Новгородов, Анисия Дорофеева, Кэскил Ильин, Лена Григорьева; 2 миэстэни - „Кытыл“ түөлбэ (сал. Аманатова М.Н.) Кытыннылар Игорь , Надежда Строевтар, Дмитрий Протопопов, Дария Охлопкова; 3 миэстэни – „Хардыы» түөлбэ (сал. Андреева С.Д.) Кытыннылар Данил, Степан, Мир,Толя Ивановтар . Хас биирдии кыттыбыт команда дьоно бириис ылан үөрэн - көтөн ыһыах туһулгэтиттэн тарҕастылар.

Самовар өрүүтүгэр оччоттон - баччаҕа дылы сайылыкка олорбут,олорор Сивцева М.И.- 1; Ильина М.Р.- 2; Аргунова Е.С. 3 миэстэлэри ылаттаатылар. Сайылык олоҕун саната Ыһыах ыспыт үрдүнэн самовар буруота унаарда.

Политическай деятель М.К. Аммосовка аналлаах улуустааҕы үбүлүөйдээх ыһыахха Хамаҕатталар биир кэлим хаамсан парадтаан киирдибит. Ыһыах аһыллыытын церемониятыгар Хамаҕаттаттан СФ лицей лааҕырын оҕолоро полотно тутан, Валентин Абрамов, Алексей Дьячковскай, Иннокентий Сручков, Слава Матвеев «Уол соргута» үҥкүүгэ, Сандр Находкин тойук туойан кыттыыны ыллылар.

Сайын кэлиитин уруйдуур ыһыахтарбыт санаа хоту тэриллэн аастылар.