ХАМАҔАТТА НЭҺИЛИЭГЭ ОЛОХ САЙДЫЫТЫН КЫТТА ТЭҤҤЭ ХААМСАР

Аан дойдуга олох уонна киһи сайдыыта хаһан да тохтообот. Дойдубут үрдүнэн билигин хамсааһын күүскэ бара турар кэмэ. Кэнники сылларга Сахабыт сиригэр саҥаттан саҥа тутуулар дьэндэйэн таҕыстылар. Ол курдук, нэһилиэк сайдыытыттан саҕалаан бүтүн дойду бигэ туруктаныыта тутулуктанар. Хас биирдии нэһилиэк сайдыытыгар, бу кэмҥэ хайдах сатабыллаах салайааччы үлэлиир да, онтон дэриэбинэ инники кэскилэ улахан тутулуктаах буолар.

2018 сыллаахха диэри Хамаҕатта ыһыах ыһар сирэ бэрт хобдох уонна уруккулуу көстүүлээх турбута. Маны олохтоохтор да бигэргэтэн эрдэхтэрэ, оннооҕор, сорох-сорохтор сайыны көрсөр үөрүүлээх бырааһынньыгы ыһыахтыыр түһүлгэ боростуойуттан барыахтарын баҕарбаттарын кытары биллэрэ уонна этинэ сылдьыбыттарын баһылык Иван Максимов бэлиэтээн этэр.

«Маннык ис хоһоонноох этиилэри истэргэ хомолтолоох даҕаны, ыарахан даҕаны этэ. Онон, нэһилиэнньэ тупсаҕай көстүүлээх ыһыахтыыр сиргэ сылдьар баҕа санаалааҕынан, ыһыахтыыр сир тутуутун хаамыытын түһүмэхтээбэккэ, биир сылынан саҥардар туһунан былааннар киирбиттэрэ. Ол курдук, нэһилиэнньэ, тэрилтэлэр уонна олохтоохтор өйөбүллэринэн, 2018 сыллаахха биир мөлүйүөн үс сүүс аҕыс уон биир тыһыынча солкуобай баҕа өттүнэн хомуйуллубута. Бэлиэтээн эттэххэ, нэһилиэнньэттэн маннык үтүмэн харчы өссө хаһан да, ханна да хомуллубатаҕа буолуо. Ити курдук, биир сылынан ыһыахтыыр сирбитин саҥардан биэрбиппит.

Бу сылларга тэҥник икки бырайыак оҥоһуллан олоххо киирэрэ көҥүллэнэрэ. Онон эмиэ нэһилиэнньэни кытта мунньахтаан, бу киирбит харчыбытыттан нэһилиэкпит «40 лет Победы» уулуссатыгар уот тардан сырдатарга быһаарыныы ылыллыбыта уонна олоххо киирбитэ», – диэн баһылык тус санаатын үллэстэр.

Салгыы, 2019 сыллаахха, нэһилиэккэ эмиэ икки бырайыак олоххо киирэрэ көрүллүбүт. Бииригэр, «Беларусь» тыраахтарга суол оҥоһуутугар, күрдьэргэ аналлаах көлөһөлөөх грейдер (прицепной грейдер) атыылаһыллыбыт. Ол курдук, кыһыҥҥы өттүгэр, 35 суоллаах улахан нэһилиэк хаарын ыраастыырга табыгастааҕа биллэр. Онтон, сайынын суолга көрүллэр харчынан суолу көннөрөн, өрө тардаллар. Инники өттүгэр, дьаһалта дьиэтэ КамАЗ массыына ылар баҕа санаалааҕын баһылык этэр.

«Быйыл биһиги нэһилиэкпитигэр өтөрүнэн буолбатах улахан ситиһии кэллэ. Ол курдук, урукку историяны кэпсиир «Ленин» колхоз Кыайыыга кылаата» диэн кинигэ күн сирин көрдө. Маны этэн туран, биһиги, хамаҕатталар, кыбыстыбакка этэр кыахтанныбыт, краевед дьонноохпут диэн. Кинилэр — Мария Винокурова, Николай Захаров уонна Клара Федосеева. Даҕатан эттэххэ, кинигэ таҥыллан тахсарыгар нэһилиэкпит түөлбэлэрин олохтоохторо төһүү күүс буоллулар, олус үчүгэйдик үлэлэстилэр диэн бэлиэтээн этэр тоҕоостоох. Ол курдук, Екатерина Дорофеева, Февронья Баишева, Прасковья Бурнашева, Маргарита Мухина, Елена Парникова биирдиилээн ыалларынан сылдьаннар иһитиннэрии ылбыттара хайҕаллаах», – диэн Иван Николаевич кэпсиир.

Быйыл нэһилиэккэ ууну ыытар турбалар системалара хаһааҥҥытааҕар да үчүгэйдик үлэлээтэ диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо. Сайынын хас биирдии ыалга уу — тыын боппуруос. Эһиил сайын уу үчүгэйдик кэлэрин туһуттан, кыһынын үлэлэр ыытыллыахтара. Ол курдук, дьоммутун-сэргэбитин төһөнөн уунан хааччыйабыт даҕаны, оччо үүнүүнү ылабыт буоллаҕа. Кыра да буоллар, кыһалҕалар син биир бааллар.

Уот өттүн ылан көрдөххө, быйыл сырдатыы үлэтэ икки уулуссаҕа барыаҕа. Ол курдук, бу сылга остуолбалар турбуттарын Иван Николаевич этэр. Ону тэҥэ, соҕурууттан сакаастаабыт лаампалара, кабеллара барыта кэлэн турар эбит. Онон, саҥа дьылга диэри икки уулусса толору уотунан хааччыллыаҕа уонна ону ситиһэргэ сыал-сорук турарын дьаһалта чопчулуур.

Аны туран, олох сайдыытын тэтиминэн, быйылгыттан нэһилиэккэ бөҕү биир сиргэ мунньар, быраҕар баахтар турдулар. Бу эйгэҕэ биһиги улууспутугар ООО «Якутскэкосети» тэрилтэ үлэлиир. Сокуон быһыытынан, бөх тиэллиитин өҥөтүгэр хас биирдии ыал харчы төлүүр буолуоҕа.

«Бу сайын Хамаҕаттаҕа сэттэ сиринэн бөҕү быраҕар былаһаакка турда. Инникитин нэһилиэккэ бөх тоҕор сир (свалка) төрүкү суох буолуоҕа. Бу баахха быраҕыллар бөх, барыта, аналлаах сиригэр тиийиэхтээх.

Сэтинньиттэн хаалбыт үлэлэр толору ситэриллэн бүттэхтэринэ, былаһааккалар үлэлээбитинэн барыахтара. Манна нэһилиэнньэ сөпкө өйдүүрэ наада, муҥутуур улахан кээмэйдээх бөх, таһаҕас быраҕыллыа, хаалларыллыа суохтаах. Хомойуох иһин, үлэлии да илик баахтарбытыгар, бүгүҥҥү күҥҥэ, быраҕыллыа суохтаах таһаҕастар бааллар. Инникитин, араас көтүрүллүбүт дьиэ маһа, ыйааһыннаах тутуу матырыйааллара баахтарга суох буолаллара ирдэнэр», – диэн олоххо саҥа бырайыак киирээри турарын туһунан Хамаҕатта баһылыга иһитиннэрдэ.

Хамаҕаттатааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын киинин звукооператора,

Харысхан ПОПОВ